Obecnie słuchając radia, najczęściej trafiamy na sieci ogólnopolskie. Trzydzieści lat temu łatwiej trafilibyśmy na rozgłośnię lokalną. To właśnie te stacje dominowały postkomunistyczny rynek mediów, angażowały swoich słuchaczy i były z nimi na dobre i na złe. Niestety, większości z nich już nie znajdziemy na mapach, ponieważ przegrały z centralizacją rynku. Przejdźmy przez pięć historii, które ukażą początek, siłę, solidarność w obliczu tragedii i smutny koniec takich stacji radiowych.

PROLOG

Bielsko-Biała, 26 listopada 1991

W stolicy Podbeskidzia wrzało. Zdawało się, że może dojść do otwartej walki. Jednakże nie było tam dwóch zwaśnionych państw. Wojnę wypowiedział katowicki oddział Państwowej Agencji Radiokomunikacyjnej. Komu? Nielegalnie nadającym stacjom radiowym. W Bielsku przestać nadawać miało Radio Delta, które swoją misję zaczęło w lutym tegoż roku, będąc jedyną lokalną rozgłośnią województwa bielskiego. Lawina ruszyła. Pisma do ministra łączności Marka Rusina słać zaczęli stali słuchacze, senatorowie i posłowie Podbeskidzia, partie polityczne, kierownicy placówek oświaty, bielscy radni, prywatni przedsiębiorcy, biskupi – katolicki i ewangelicki, strażacy, a nawet… policjanci z województwa. Ponad podziałami – każdy bronił stacji radiowej, mimo że nadawała bez koncesji. Taką siłę przebicia miały lokalne stacje, nadające w czasach dzikiej transformacji i kształtowania się wolnego rynku.

AKT I

Zbrosza Duża, listopad 1989

Ksiądz Czesław Sadowski zawsze musiał kruszyć kopie z władzą. Dwadzieścia lat przyszło mu walczyć o powstanie kościoła w Zbroszy Dużej, będącej częścią parafii, w której był proboszczem. Każdą budowę blokowała Milicja Obywatelska, msze sprawowano w namiotach na prywatnych działkach, gotową kaplicę zarekwirowano na magazyn cementu, naczynia liturgiczne sprofanowano i zakopano. Upór Sadowskiego doprowadził jednak do powstania świątyni, erygowania tamże parafii, której został duszpasterzem, a także stworzenia mediów parafialnych. Rozpoczęło się od gazety, ale ksiądz Czesław doznał olśnienia, będąc na Białorusi, gdzie zastępował jednego z księży. Przy ołtarzu świątyni zainstalowano mikrofony. Sygnał z nich był kierowany do nadajnika FM, którego zasięg sięgał na około 300 metrów. Na zewnątrz obiektu znajdowały się głośniki, które odbierały nadawany sygnał i w ten sposób transmitowały słowa duchownego. Zbroski proboszcz podjął się realizacji podobnego planu. Po zgłoszeniu się do redakcji pisma „Res Publica” udało mu się zdobyć nadajnik, a antenę zamontować na kominie kościoła. W jedną stronę sygnał sięgał pięciu kilometrów, w drugą – trzydziestu. Tak właśnie powstało Katolickie Radio Zbrosza Duża, które natychmiast zyskało sympatię mieszkańców wsi i okolic. Na początku parafia nie miała nawet kościoła, potem zyskała i kościół, i radio, a w późniejszym czasie – telewizję. Przyszłość malowała się w jasnych barwach.

AKT II

Warszawa, 28 czerwca 1993

W Dzienniku Ustaw RP pojawiło się ogłoszenie o możliwości otrzymania koncesji na nadawanie stacji radiowych. Tekst informował o 111 częstotliwościach w „dolnym” zakresie UKF, 338 w „górnym” i 92 na falach średnich. Do końca wyznaczonego terminu do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wpłynęło siedem wniosków o koncesję ogólnopolską, 27 wniosków o koncesje regionalne i 235 wniosków o koncesje lokalne. Ich rozpatrywanie zajęło niemal rok. Oprócz nowicjuszy, do konkursu zgłosiły się też znane marki: warszawskie Radio Zet; powstałe w 1990 roku, zaczynające jako polsko-francuska kooperacja Radio Małopolska Fun, czyli RMF FM, a także założone przez ojców redemptorystów Radio Maryja. W 1994 roku wszystkie trzy wymienione powyżej stacje otrzymały koncesje ogólnopolskie. Oprócz tego na rynku utrzymała się Rozgłośnia Harcerska, która otrzymała zezwolenie na transmisję swojego programu w Trójmieście, Poznaniu, Rzeszowie i Wrocławiu. Zielone światło otrzymało również wiele stacji pirackich – m.in. stołeczne radia Eska, Kolor, WAWa, w Krakowie Radio Wanda i Radio Alfa, łódzkie Radio Manhattan. Śląsk reprezentowały zaś Radio Flash oraz Radio Top. Część popularnych pirackich stacji wcale nie wystartowało w procesie koncesyjnym – to stało się ze konińskim Radiem 66, zgorzeleckim Radiem FreM i wrocławskim RTF Radiem Serc, po których nie został już żaden ślad.

AKT III

Racibórz, 9 lipca 1997

Przez nadodrzańskie miasto na południowym zachodzie woj. katowickiego w środku nocy przeszła fala powodziowa o wysokości 10,5 metrów. Odra zalała miasto z dwóch stron, w Zakładach Elektrod Węglowych doszło do wybuchu pieca grafityzacyjnego i groźnego pożaru. Pod wodą znalazła się około połowa powierzchni Raciborza. Zerwano jakąkolwiek sieć komunikacji ze światem zewnętrznym oraz łączności. Wszystkie drogi ucieczki z miasta zniszczyła wielka woda, dodatkowo skażona substancjami ropopochodnymi. Jedyną siecią komunikacji komitetów i służb z ludnością miastem stało się lokalne Radio Vanessa, otrzymałe swoją koncesję przed trzema laty. Z pomocą przychodzi również inna stacja radiowa – mające swoją siedzibę w Wodzisławiu Śląskim Radio 90, które natychmiast po otrzymaniu informacji o tragedii w Raciborzu drogą okrężną przez Krapkowice wysyła konwój z pomocą dla powodzian. Dary zbierane są przez cały czas. Studio rozgłośni zamienia się w magazyn darów, które następnie zostają rozdysponowane po poszkodowanych miejscowościach. Lokalne media ponownie ukazują swoją siłę, a Radio Vanessa otrzymuje Nagrodę Mediów NIPTEL ‘97, przyznawaną za wybitne przedsięwzięcia medialne.

AKT IV

Kraków, 27 września 2004

Rynek mediów przyjmuje w swoje szeregi nowe-stare radio. Tak oto z mającego swoją siedzibę w podkrakowskich Proszowicach Radia Łan, zamienionego w Radio Region, powstaje nowa stacja skierowana dla młodzieży – RMF Maxxx. Procesowi uruchomienia stacji uważnie przypatrują się założyciel radia RMF, Stanisław Tyczyński, oraz prezes nowej stacji, Andrzej Mielimonka, który zakładał wodzisławskie Radio 90, a od 1994 współpracował z krakowskim potentatem rynku medialnego. Plan na rozwój nowej stacji miał być prosty – przejmowanie lokalnych rozgłośni, wprowadzanie tam swojego brandu i sprowadzanie jej miana do oddziału marki. Ekspansja ta z czasem okazała się być tragiczna w skutkach. Pod naporem sloganu „Przełącz się na Maxxxa” giną takie stacje lokalne jak m.in. pilskie Radio 100, knurowskie Radio Fan, trójmiejska Eska Nord, pomorski Vigor, opolski Pro Kolor, nowosądecka Galicja oraz świętokrzyskie Radio TAK. W taki sposób stacja zyskała 38 nowych częstotliwości i można było ją usłyszeć w dużej części kraju. Odbyło się to kosztem lokalnych stacji, które niby nadawały lokalne wiadomości i bloki reklamowe, ale były przygotowywane w Krakowie, żeby zaoszczędzić na redakcjach. O prawdziwym duchu lokalnych rozgłośni nie myślał już nikt oprócz pracowników i mieszkańców. Nie myślał o nim nikt, kto się liczył.

Michał Florek
(15 lat, Racibórz)

Czy nam, przyszłym ósmoklasistom albo maturzystom, jest potrzebny odpoczynek? Nasze życie bywa bardzo stresujące i męczące. Wszyscy wymagają od nas jak najlepszych ocen lub przyswojenia wiedzy. Wakacje to najlepszy czas, aby odpocząć od otaczających nas problemów i po prostu wrzucić na luz. 

Każdy człowiek kiedyś potrzebuje odpoczynku. Osoby, które spędzają więcej czasu przed komputerem, powinny dla odmiany korzystać z czynnego wypoczynku: spaceru, gry w piłkę i innych zabaw na świeżym powietrzu. Aby to spełnić, potrzebujemy np. snu, aby później nabrać siły i po spacerze zabrać się do lepszej i bardziej efektywnej nauki. Pamiętajmy, że im krócej śpimy, tym jesteśmy bardziej zmęczeni i nie osiągamy dobrych wyników. Zdaniem lekarzy my, nastolatkowie, powinniśmy spać 7-9 godzin dziennie. Ale ważne jest też to, że każdy z nas ma inne potrzeby i są osoby, którym wystarczy mniejsza ilość snu, by prawidłowo funkcjonować następnego dnia. Jednak nie należy schodzić poniżej sześciu godzin – tak ostrzegają naukowcy.

Przed wami bardzo ważne zadania – egzaminy sprawdzające waszą wiedzę. Każdy z nas jest inny: jedni uczą się lepiej w nocy, inni za dnia są bardziej efektywni, a jeszcze inni wieczorami. Są osoby, które uczą się, przygotowują się do egzaminu tylko w szkole, są też takie, które robią to w domu, na korepetycjach i jeszcze takie, które robią to w wakacje lub ogólnie w czasie wolnym od zajęć. Wszyscy wiemy, że mimo że oba egzaminy nie definiują naszej wartości, są dość dla nas ważne. Decydują w dużej mierze, do jakiej szkoły się dostaniemy. Polega to na rywalizacji z innymi uczniami o miejsce w szkole, które przebiega na podstawie liczby punktów zdobytych w procesie rekrutacji. Do szkoły średniej – oceny końcowe z poszczególnych przedmiotów, punkty za świadectwo jeśli było z paskiem, wyniki z egzaminu ósmoklasisty, czy też m.in. działalność charytatywna.

Ale czy warto się stresować tak bardzo, by ze strachu uczyć się w wakacje bez chwili odpoczynku, relaksu? Nasz mózg jest tak zbudowany, że też potrzebuje czasami przerwy.  Niedobór, jak i nadwyżka snu wpływa niekorzystnie dla naszego organizmu, powodując nawet starzenie się mózgu czy też osłabia nasze serce. Jeśli chodzi o jednorazowe sytuacje, nie powinno wywołać to żadnych negatywnych skutków dla naszego zdrowia. Gdy jednak nie damy sobie chwili przerwy np. przez dwa miesiące wakacji po roku zarywania nocek i porządnej nauki w szkole, może to doprowadzić do pogorszenia naszego samopoczucia, zawrotów głowy, problemów z pamięcią… Zapomnimy tego, czego uczyliśmy się całą noc, wiemy, że tego już się nauczyliśmy, ale nie możemy sobie tego przypomnieć przez stres, niewyspanie, brak wypoczynku, przerwy. Chyba nie chcesz do tego doprowadzić? Dlatego maturzysto, ósmoklasisto, a może zwykły uczniu szkoły podstawowej albo średniej, pamiętaj o odpoczynku w te wakacje. Zachowaj zdrowy rozsądek w nauce. Wyjdź ze znajomymi, chodź na spacery, a jeśli masz okazję gdzieś wyjechać, wybierz np. morze. Korzystnie wpłynie na twoje zdrowie zapach jodu unoszącego się w powietrzu, czy też chwila odpoczynku na plaży podczas kąpieli, relaksu albo czytania książki.

Wiktoria Gorczyńska (17 lat, Złotów)