Niewygodną przeszłość można zdusić, ukryć na dnie skrzyni i głęboko zakopać. Jednak prawda zawsze znajdzie dla siebie ujście – choćby miała się przecisnąć pomiędzy górskimi szczelinami czy wywołać lawinę wyrzutów sumienia. W powieści Sławomira Gortycha „Schronisko, które przestało istnieć” echa wojennej przeszłości Karkonoszy wybrzmiewają w dolinach i nękają wszystkich, którzy postanowią ułożyć sobie życie bez rachunku sumienia czy walki o sprawiedliwość. Pojedynek wichrów historii toczy się na styku trzech kultur, a wszyscy są równi i winni. I gdzie każdy ma na dłoniach ślady zbrodni.
Maksymilian Rajczakowski, młody stomatolog z Wrocławia, nienawidzi w swoim życiu trzech rzeczy. Po pierwsze, swoich okularów. Po drugie, bycia wziętym za praktykanta. Po trzecie i najważniejsze – nie znosi swojej rodziny, od której postanawia się na jakiś czas odciąć. Rzuca wszystko i wyjeżdża w Karkonosze. Decyzja ta nie jest przypadkowa. Miesiąc wcześniej w górach zginął wujek Maksa, Artur. Mężczyzna krótko przed śmiercią wszedł w posiadanie Schroniska „Nad Śnieżnymi Kotłami”, które zamierzał po latach ożywić. Sprawa jest jednak bardziej skomplikowana niż się wydaje – kilka tygodni wcześniej Artur zaczął otrzymywać pogróżki od osoby podającej się za Ducha Gór. W wiadomościach zapisanych na przedwojennych pocztówkach prześladowca ostrzegał, że zagłębianie się w historię zniszczonego Schroniska Księcia Henryka może przynieść nieszczęście. Poznając miejsce, w którym wujek spędził ostatnie miesiące życia, Maks zaczyna wierzyć, że śmierć krewnego nie była nieszczęśliwym wypadkiem.
We mgle
Na początku warto zwrócić uwagę, że „Schronisko…” jest debiutem Gortycha na rynku wydawniczym. I to debiutem udanym. Bohaterowie są wiarygodni, brak też luk fabularnych, a wszystkie wątki zostały zgrabnie domknięte. Może się nawet wydawać, że książka została napisana od linijki, z ogromną precyzją. Ale to wcale nie oznacza nudy.
Akcja jest wartka, nie pozwala na chwilę oddechu. Czytelnik razem z głównym bohaterem ląduje w oku cyklonu. W natłoku informacji – fałszywych tropów, starych fotografii i urywków z gazet – musi odnaleźć prawdę nie tylko o przeszłości rodziny Rajczakowskich, ale i historii Schroniska Księcia Henryka. Atmosfera jest duszna, cały czas obracamy się w wąskim gronie bohaterów. Co więcej, w Karkonoszach każdy zna każdego, a jednocześnie wszyscy mają tu swoje tajemnice. Maks musi sam rozpoznać, komu może ufać. Klaustrofobiczna sytuacja kontrastuje z ogromem natury, która niejednokrotnie pomaga bohaterom w chwilach słabości – w starciach z antagonistami natura serwuje mgłę, a czasem niczym deus ex machina pojawia się nieznajomy, starszy mężczyzna z żółtym szalikiem. Kim on jest? Cóż…
Kręte ścieżki historii
„Schronisko…” nie jest jednak typowym kryminałem – brak tu seryjnego mordercy, potoków krwi i innych sztampowych elementów, których można by się spodziewać. Debiut Gortycha aspiruje raczej na miano powieści detektywistycznej z wątkami historycznymi w tle – pojawiają się postaci takie jak noblista Gehrart Hauptmann czy dowódca Festung Breslau, Karl Hanke. Współcześni bohaterowie podążają śladami dawnych mieszkańców gór, aby dowiedzieć się, co tak naprawdę wydarzyło się w Schronisku Księcia Henryka. Wędrują tylko sobie znanymi ścieżkami, pomiędzy prawdą a kłamstwem, poezją a dosłownością. Pomiędzy teraźniejszością a przeszłością.
Akcja obejmuje bowiem trzy plany czasowe: drugą wojnę światową, wczesny PRL oraz lata dwutysięczne. Ostatnia epoka odgrywa główną rolę i pozwala na obserwowanie dziejów Karkonoszy z dystansu. Jak się okazuje, mimo wielu lat wojenne rany wciąż są niezabliźnione, a ostatnie pokolenie, które doświadczyło okrucieństw historii, walczy o sprawiedliwość.
Poddaj się, by przetrwać
Chociaż powieść obfituje w plastyczne portrety Karkonoszy, a styl Gortycha cechuje przystępność, język jest miejscami patetyczny. Na szczęście nie jest to aż tak męczące, jak można by się spodziewać. Warto też zaznaczyć, że fabuła rozpoczyna się opisem przyrody, co wydaje się ryzykownym zabiegiem. Obecnie wielu czytelników na widok takiego początku reaguje wręcz z obrzydzeniem, a winne temu są oczywiście lektury szkolne. Ale spokojnie! Później okazuje się, że umieszczenie w pierwszych słowach opisu karkonoskiego nieba nie jest bezpodstawną decyzją autora. Bo przecież pogoda w górach często zmienia się nagle, tak samo jak sytuacja bohaterów na początku książki. Co więcej, wszystkie ważne wydarzenia są tutaj poprzedzone wyraźnymi zawirowaniami na niebie. Góry żyją w symbiozie z pogodą, a ludzie muszą się im nieustannie poddawać, aby przetrwać. Ci, którzy tego nie potrafią, są skazani na klęskę.
Brak zaskoczeń?
Największą wadą „Schroniska…” jest niestety jego przewidywalność. Uważny czytelnik rozszyfruje większość zagadek po około pierwszych stu stronach. Książka jednak wciąga i mimo szybkiego rozwikłania tajemnic trudno będzie ją odłożyć na półkę. Punkt kulminacyjny trzyma w napięciu, a ostatni akt satysfakcjonuje i pozwala odetchnąć z ulgą.
Rozwiane wątpliwości
Do „Schroniska…” miałam z początku sceptyczne nastawienie – przede wszystkim dlatego, że interesuję się historią Dolnego Śląska. Obawiałam się poważnych odstępstw od faktów, a jednocześnie miałam nadzieję, że Wrocław z początku stulecia oraz karkonoskie miejscowości zostaną ukazane autentycznie. I nie zawiodłam się! Gortych to miłośnik historii, zapaleniec górskich wędrówek. Jego dbałość o szczegóły szokuje, również w wyjaśnieniach w posłowiu. Powieść obfituje w takie smaczki jak dokładny opis architektury Dworca Głównego, portrety gór czy karkonoskie opowieści o Liczyrzepie i o Walonach. Przedstawione w powieści ludowe tradycje krainy Ducha Gór fascynują, wnoszą powiew świeżości do świata literatury. Z kolei świadomość historyczna autora oraz skupienie na zawiłościach relacji polsko-czesko-niemieckich powodują, że choć książka jest raczej utrzymana w konwencji rozrywkowej, staje się niezwykłym świadectwem zawirowań w XX wieku. A wszystko przez pryzmat losów kilku miejscowości pod karkonoskim niebem.
Trzeba też przyznać, że autor zręcznie zasiewa w czytelniku ziarno niepokoju. Bo to, co widziały góry wszechmocne, wielokrotnie pojawiające się w wierszach Hauptmanna, już na zawsze pozostanie tajemnicą.
Turkmenistan to państwo położone w Azji Środkowej, na pustyni Kara-kum, ze stolicą w Aszchabadzie, nad Morzem Kaspijskim. Jest ono dosyć rozsławione na świecie z wielu powodów, ale właściwie dlaczego? Kto zamieszkiwał tereny Turkmenistanu? Dlaczego kraj bywa zrównywany z Koreą Północną? Mówimy: sprawdzam!
#1 Pustynny teren
80% powierzchni państwa zajmuje pustynia Kara-kum. Większość mieszkańców natomiast mieszka w aglomeracji stołecznej i w pobliskich górach Köpet-dag.
#2 Turkmenistan – zlepek cywilizacji
Przez tereny dzisiejszego Turkmenistanu przechodziły różne ludy. Byli tutaj Partowie, którzy założyli tam stolicę – Nisę, macedońskie rydwany Aleksandra Wielkiego, który założył Antiochię Margiańską. Żyli tu też Grecy, którzy w średniowieczu zarządzali tymże miastem. Pod ich panowaniem gród stał się głównym ośrodkiem greckiego osadnictwa w Azji Centralnej. W Turkmenistanie również przebywali Persowie, których imperium Achemenidów obejmowało właśnie tereny późniejszych Turkmenów. W średniowieczu po ziemiach turkmeńskich stąpali Mongołowie, którzy spalili wiele miast i dokonali rzezi ich mieszkańców. Wcześniej, w VIII wieku, przybyli ich krewni – tureckie plemię Oguzów, którzy założyli państwo Seldżuków. Sami Oguzowie to przodkowie narodów takich jak Turcy, Azerowie, Gagauzi czy właśnie Turkmeni. Średnie wieki były też wielkim okresem podbojów Arabów, którzy, „przynosząc” islam na te ziemie, w dużej mierze wpłynęli na kulturę ludów w regionie. Jak na centrum Azji przystało, dzisiejszy Turkmenistan był również terenem państw persko-tureckich takich jak Chanat Chiwy, Buchary, Kazachstan czy Uzbekistan. Później, w XIX wieku, ziemie te skolonizowali Rosjanie, którzy założyli carski obwód zakaspijski, a potem Turkmeńską SRR.
#3 Turystyka
Mim że w kraju warto odwiedzić m.in. Awazę, Aszchabad, Arkadag czy wymienione już starożytne osady, w 2012 roku Turkmenistan zwiedziło jedynie ok. 9 tys. turystów. Nie ma połączeń lotniczych między Polską a Turkmenistanem, a najbliższe samoloty Turkmenistan Airlines kursują z Niemiec (również Lufthansa), Rosji i Białorusi. Do niedawna również leciały samoloty z Kijowa. Do Turkmenistanu można również dostać się promem na Morzu Kaspijskim z Baku w Azerbejdżanie do Turkmenbaszy.
#4 Podział administracyjny
Podobnie jak w Polsce są województwa, w Niemczech kraje związkowe, a w Ukrainie obwody, tak w Turkmenistanie jest 5 wilajetów: ahalski, balkański, daszoguski, lebapski i maryjski. Osobnym miastem na prawach wilajetu jest stołeczny Aszchabad. W skład wilajetów wchodzą etraby, czyli odpowiednik powiatów.
#5 Absurdalne rządy
Saparmurat Niazow i Władimir Putin w 2002, zdj.: Russavia na licencji CC-BY-SA 4.0
Od początków niepodległego Turkmenistanu w kraju panuje reżim autorytarny. Pierwszym prezydentem był postkomunista Saparmurat Niazow. Nosił przydomek Turkmenbaszy, co oznacza ojca wszystkich Turkmenów. Wprowadził kult jednostki wzorowany na stalinowskim, przechrzcił nadkaspijskie miasto Krasnowodsk na Turkmenbaszy, okrzyknięto go potomkiem Aleksandra Wielkiego, a interesy państwa podporządkował całej rodzinie prezydenckiej. Napisał również książkę Ruhnama, czyli Księgę Duszy. Jest to swego rodzaju Dekalog narodu turkmeńskiego. Przypuszcza się, że ten, kto przeczyta ją 3 razy, trafi do raju. W 2002 roku wdrożył w życie nieobowiązującą już reformę nazewnictwa miesięcy i dni tygodnia. Wprowadził również absurdalne zakazy noszenia bród, złotych zębów, palenia papierosów, oper, cyrków, baletów, lip syncu na koncertach muzycznych, posiadania odbiorników radiowych w samochodach, grania w gry wideo czy chociażby mówienia o chorobach zakaźnych.
od lewej: İlham Əliyev i G. Berdimuhammedow w 2018, zdj.: Kancelaria Prezydenta Azerbejdżanu
W 2006 Niazow zmarł. Niestety, nie udało mu się wyznaczyć następcy, jednakże schedę przejął po nim przewodniczący państwowej komisji do przygotowania pogrzebu Turkmenbaszy, minister zdrowia i wicepremier Gurbanguly Berdimuhammedow, znany również jako Arkadag(obrońca). Zniósł restrykcyjne zasady turkmeńskiego życia, lecz wprowadził m.in. zakaz posiadania samochodów w kolorze innym niż jego ulubiony czarny, importowania aut i ciężarówek sprzed 2000 roku. Pozłacał Turkmenistan pomnikami, budował coraz więcej białych marmurowych wieżowców, otworzył pierwsze teatry poza stolicą czy zezwolił na dostęp do nieocenzurowanego internetu w Aszchabadzie. W 2022 roku postanowił ustąpić młodym i tak oto w przedterminowych wyborach prezydentem został jego syn Serdar, były hakim (gubernator) wilajetu ahalskiego.
Serdar Berdimuhammedow, zdj.: CTBTO na licencji CC-BY-SA 4.0
Sama opozycja jest brutalnie tłumiona, również można trafić do obozu pracy czy więzienia za otwartą krytykę władzy. Oprócz opozycjonistów politycznych, dotyka to również dziennikarzy czy Świadków Jehowy. Głównymi więzieniami są obozy w Seýdi i Owadan-depe. Sam Turkmenistan do 2013 był dyktaturą monopartyjną.
Prezydent Serdar Berdimuhammedow ma rodzinę wielu talentów, co szczególnie odkryto za rządów jego ojca. Arkadag jeździ w wyścigach konnych, śpiewa, rapuje, wciela się w DJ-a, pisze książki, jeździ samochodami rajdowymi, ćwiczy na strzelnicy, i chodzi na siłownię. Jego ulubionym psem jest ałabaj, natomiast koniem – achał-tekiński. Towarzyszy przy tym najczęściej jakiś billboard z zegarem telewizyjnym i podobizną obecnego prezydenta. Rodzina dwóch prezydentów jeździ również do miejscowości Awaza, gdzie znajduje się kurort położony nad Morzem Kaspijskim. Mają też swojego konia Rowacza, a także liczne pieski ałabaje. Arkadag swego czasu otrzymywał m. in. siodełko dla konia od premiera Indii Narendry Modiego czy ałabaja od Władimira Putina.
zdj.: Walierij Szarifullin
#7 Przekręty i skandale
W 2009 otwarto nadkaspijski kurort Awaza, położony 12 kilometrów na północ od miasta Turkmenbaszy. Według opozycji i światowych organizacji działających na rzecz praw człowieka instytucja ta marnotrawi państwowe pieniądze, gdyż obecnie kurort nie cieszy się już popularnością turystów. W samym Turkmenistanie jest wysoki wskaźnik korupcji, a rok temu w światowym rankingu korupcji kraj ten zajął 19. miejsce. Sam projekt kurortu został sparodiowany w grze Battlefield: Bad Company poprzez Serdaristan i postać prezydenta Zavomira Serdara.
W 2016 w wilajecie lebapskim powstała wieś Berkarar Zaman, która doskonale spełnia warunki wioski potiomkinowskiej. Wieś zbudowano jedynie po to, aby pokazać, jak to niby żyje się wspaniale w kraju, żeby pochwalić Protektora. Obecnie wioska pozostała pusta, z porozbieranymi złotymi napisami na białym marmurze.
Wolne media w Turkmenistanie nie istnieją. Dostęp do Internetu jest blokowany, a Turkmeni korzystają z państwowego intranetu – Turkmenetu. Jedyne kanały radiowe, jak i telewizyjne, należą do Państwowego Komitetu ds. Radia i Telewizji. Wspólną cechą telewizji w Turkmenistanie jest emitowanie propagandy reżimowej, a treści spoza Turkmenistanu są odtwarzane prawie nigdy. Wyjątkiem jest między innymi kulturalna telewizja Miras, która emituje w ciągu dnia również program rosyjskiego Pierwego Kanału (ORT). Głównymi mediami opozycyjnymi są rosyjskojęzyczna Chronika Turkmienistana czy Azatlyk Radiosy (Radio Wolna Europa).
Estetyką Turkmenistanu jest tamtejszy socrealizm, pełen białego marmuru i złotych pomników. Wiele posągów stawia się trzem prezydentom, koniom achał-tekińskim czy nawet psom ałabajskim. Doskonałym przykładem miasta w pełni socrealistycznego jest otwarte w czerwcu miasto Arkadag, zbudowane na cześć Gurbangulego i jego syna. Właśnie tam przeniesiono nawet stolicę wilajetu achalskiego. Miasto obfitujące w złote pomniki i białe marmurowe wieżowce z siedmioma piętrami liczy 73 tysiące mieszkańców. Nieopodal niego znajduje się wieś Babarap, w której urodził się Gurbanguly.
Łuk Neutralności w Aszchabadzie
#10 Neutralność
Turkmenistan na mocy rezolucji ONZ z 1995 roku jest państwem neutralnym, co podkreślają tamtejsi państwowy. Mimo tego w 2006 prezydent Saparmurat Niazow próbował zbliżyć się w stronę Unii Europejskiej, lecz wszyscy wodzowie od 1991 sympatyzują bardziej z Rosją, Iranem, Chinami czy Białorusią. Innymi ważnymi partnerami Turkmenistanu są kraje takie jak Azerbejdżan, Turcja czy Kazachstan. Sam stosunek rządzących do wojny w Ukrainie nie jest znany, lecz państwowcy organizują prorosyjskie eventy. Gdy w Afganistanie władzę ponownie przejęli talibowie, liczna tamże mniejszość turkmeńska wzięła sprawy w swoje ręce. Proszono ówczesnego prezydenta Gurbangulego Berdimuhammedowa o pomoc w walce z terrorystami, jednakże odzewu nie ma do dzisiaj. Podobnie zareagował Szawkat Mirzojew, prezydent sąsiedniego Uzbekistanu.
Tegoroczne wakacje są przełomem w turystyce. W ciągu ostatnich dwóch lat wakacje dla Polaków były utrudnione z powodu epidemii. Obostrzenia, zamknięcia granic, kwarantanny i inne utrudnienia związane z pandemią koronawirusa, wpłynęły na rynek turystyczny. Mimo, że pandemia się jeszcze nie skończyła, to zaledwie dwa miesiące temu stan epidemiczny dobiegł końca. Znacząco nasiliły się podróże za granicę kraju. Do jakich krajów najczęściej podróżują polscy turyści? Co warto odwiedzić? Jakie potrawy są godne posmakowania? W których regionach poszczególnych krajów najczęściej przebywają polscy wczasowicze?
Statystyki
Według raportu Głównego Urzędu Statystycznego, od 2019 w krajach Unii Europejskiej liczba turystów korzystających z obiektów noclegowych spadła w rok o 54%. Turystyka to jeden z sektorów gospodarki najbardziej dotkniętych pandemią koronawirusa. Co za tym idzie, również zmniejszyła się liczba obiektów noclegowych we wszystkich dwudziestu siedmiu krajach Unii Europejskiej. Zmalała ona o zaledwie 3,8%, w porównaniu z 2019 rokiem. W samej Polsce w 2018 liczba wyjazdów turystycznych wynosiła około 40,1 mln osób, przy czym w 2019 935 tysięcy osób. To 43 razy mniej niż w okresie prepandemicznym.
Rok później sytuacja wyglądała nieco lepiej – mimo, że również w 2021 wprowadzano obostrzenia i pojawiały się kolejne fale zarazy. Na podstawie publikacji GUS o turystyce w 2021, liczba wyjazdów turystycznych realizowanych przez mieszkańców Polski wyniosła 33,3 mln osób. Oznacza to, że liczba ta wzrosła aż 36 razy!
W tegorocznym badaniu przeprowadzonym na zlecenie Polskiej Organizacji Turystycznej, 65% respondentów wskazało, że planuje letni wyjazd turystyczno-wypoczynkowy. To o 18% więcej niż w ubiegłym roku. Mimo tego, że pandemia w Polsce wciąż trwa, a wielu podróżnych skarży się na galopującą inflację, to liczba turystów ogółem znacznie wzrosła.
Z analizy portalu Wakacje.pl wynika, że 40% osób badanych zdecydowanie lub raczej planuje przynajmniej tygodniową podróż za granicę. Aż 46% z nich skorzysta przy tym z usług biur podróży.
Dlaczego Polacy zamierzają wyjechać na wczasy zorganizowane? 63% respondentów wskazuje na wygodę. Mówią przy tym, że kupując w biurze podróży, płaci się za wszystkie usługi tylko raz. 62% docenia również, że nie musi się martwić o formalności związane z organizacją wycieczki. Z kolei 40% podkreśla, że w razie problemów będzie mogło skorzystać z pomocy rezydenta bądź organizatora.
Dokąd?
Polacy w tym roku chcą wypoczywać przede wszystkim w Turcji, Grecji i Egipcie. Również wskazywane są takie kraje jak: Hiszpania, Tunezja, Cypr, Bułgaria, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Chorwacja czy Włochy. Trzy główne kraje – Turcja, Grecja i Egipt – odpowiadają łącznie za 65% sprzedaży.
Liczebność osób a podróże
Pary najczęściej stawiają na Turcję, Egipt i Grecję. Chodzi tu dokładniej o Antalyę i Riwierę Turecką, Hurghadę, a także helleńskie wyspy na Morzu Egejskim – zwłaszcza Kretę z Iraklionem włącznie.
W pojedynkę najczęściej wybierane są podróże z Polski do tureckiej Antalyi, egipskiej Hurghady i… bułgarskiego Burgas.
Grupowe wyjazdy także są skupione na Turcji, Egipcie i Grecji. Tak jak na wczasach dwuosobowych wybiera się głównie Kretę, tak grupy wybierają Rodos.
Nieco mniej kluczowymi krajami są Tunezja i Hiszpania. Dżerba w Tunezji plasuje się na czwartym miejscu rankingu krajów, do których najczęściej podróżują Polacy na wakacjach w pojedynkę. Piąte miejsce zajmuje nieco inny kurort w Egipcie – Marsa Alam. Czwarte miejsce dla par zajmuje za to Majorka w Hiszpanii.
#1 Turcja
Kraj znany z Konstantynopolitańczykowianeczki, Imperium Osmańskiego, kebaba, telenowel, swetrów, kawy czy baśni tysiąca i jednej nocy. Styk Europy i Azji u zbiegu czterech mórz – Śródziemnego, Egejskiego, Czarnego i Marmara.
Granicę można przekroczyć na podstawie paszportu, paszportu tymczasowego i dowodu osobistego. Aby przekroczyć granicę za pośrednictwem dowodu osobistego, należy przebywać w Turcji jedynie turystycznie lub tranzytowo, nie dłużej niż 90 dni.
Paszport musi być ważny przez minimum 60 dni dłużej niż dozwolony okres pobytu bezwizowego. Paszport w okresie takowego pobytu powinien być ważny jeszcze przez minimum 150 dni, licząc od pierwszego dnia wjazdu do Turcji. Obywatele Polski, którzy podróżują do Turcji turystycznie na okres do 90 dni, nie muszą mieć wiz. Jeśli masz paszport tymczasowy, skontaktuj się wcześniej z ambasadą Turcji w Warszawie.
Funkcjonariusze służb na granicy czasami proszą o okazanie zgody rodziców na podróż, która jest wskazana ze względu na konieczność decydowania o opiece medycznej czy wyrobienia paszportu tymczasowego po utracie właściwego. Zgoda powinna być potwierdzona notarialnie, przysięgle przetłumaczona na język angielski.
W Turcji nie obowiązuje meldunek, z wyjątkiem zameldowania w hotelach. Nie zostawiaj paszportu do dyspozycji hotelu podczas pobytu. Pokazuj go jedynie przy załatwianiu formalności związanych z meldunkiem.
Klimat
strefa klimatów podzwrotnikowych
na wybrzeżach panuje klimat morski typu śródziemnego
średnia temperatura w styczniu wynosi do 10° C, zaś w lipcu 30° C
ciepłe egejskie i śródziemnomorskie wody umożliwiają kąpiel od maja do października
we wschodniej i środkowej Turcji panuje klimat kontynentalny suchy, temperatura osiąga nawet 32° C w lipcu
maksimum opadowe przypada na jesień i zimę
roczna suma opadów waha się od 200 do 300 milimetrów w centralnej Turcji
na wybrzeżach od 5 do 7 centymetrów opadów
najwięcej w górach Taurus na południu kraju (20 cm) i we wschodniej części Gór Pontyjskich (30 cm)
Ukształtowanie terenu
Turcja jest krajem otoczonym nie tylko przez lądy, ale i przez morza. Od północy graniczy z Morzem Czarnym, od południa ze Śródziemnym, zaś na zachodzie z Egejskim i Marmara. Wokół tych mórz znajdują się znane cieśniny Bosfor i Dardanele. W Turcji znajdziemy także góry. Na północy, wzdłuż azjatyckiej części wybrzeża Morza Czarnego, znajdują się Góry Pontyjskie. W pobliżu granicy państwa z Armenią, Azerbejdżanem i Iranem rozciąga się Kaukaz. Na południu Turcji rozciąga się Taurus, znany z mitologii greckiej, a przy granicy z Irakiem i Iranem także Góry Kurdystańskie.
Zabytki
Kraj czterech mórz
nad Morzem Egejskim i Marmara:
Bodrum – najważniejsze wczasowisko w Turcji
Yalova – najważniejsze uzdrowisko na zachodzie Turcji, w połowie drogi ze Stambułu do Bursy
Bursa – drugi po Stambule port morski, stolica starożytnej Bitynii i pierwsza stolica Imperium Osmańskiego
Çanakkale – najważniejszy kurort przy cieśninie Dardanele
Çeşme – miasto położone nieopodal greckiej wyspy Chios
Kuşadası – dosłownie: Wyspy Ptasie
Marmaris – miasto analogiczne do greckiej wyspy Rodos
nad Morzem Śródziemnym (Riwiera Turecka):
Antalya – konkurencyjna miejscowość turystyczna względem Bodrum
Side
Manavgat
Fethiye
Patara
Köyçeğiz
Mersin
Belek
İskenderun – w pobliżu granicy z Syrią, zatem podróże są tam odradzane
nad Morzem Czarnym:
Trabzon – dawniej grecka osada Trapezuntu w Górach Pontyjskich, centrum życia Turcji północnej
Synopa – główny kierunek podróży w północnej Turcji
Samsun – proca w kierunku Bałkanów i Ukrainy (Odessa / Czornomorske)
Giresun
Ordu
Rize
Zonguldak – port o położeniu analogicznym do Odessy w Ukrainie
Hopa – kurort przy granicy z Gruzją
Riwiera Turecka jest głównym kierunkiem podróży Polaków do Turcji. Najczęściej wybieranymi kurortami są Antalya, Bodrum i Side z Manavgatem.
Centrum życia Turcji czarnomorskiej jest Trabzon. Najważniejszym kierunkiem podróży z Polski na północ Turcji jest Synopa.
Dokąd w góry?
Góry Pontyjskie – rozciągające się wzdłuż Morza Czarnego na północy kraju, wręcz górski krajobraz ze szczytami ponad 3500 m n. p. m. i glacjalną rzeźbą
Taurus – na śródziemnomorskim południu, góry pełne pozostałości po Grekach, Rzymianach i Seldżukach
Góry Kurdystańskie – przy granicy z Armenią, Azerbejdżanem, Iranem i Irakiem, krajobraz wulkaniczny
Doğubayazıt – miasto na trasie Ankara-Teheran, w pobliżu granicy z Iranem, na górzystej Wyżynie Armeńskiej
Ararat – góra oddalona o 15 kilometrów na północ od ww. Doğubayazıt, znana z biblijnej arki Noego
wejście wymaga uzyskania specjalnego zezwolenia i możliwe jest tylko w zorganizowanej grupie
po wejściu Turcji do NATO w latach 50. Amerykanie zbudowali w masywie stację radarową, zatem góra znajduje się w strefie zmilitaryzowanej
Historia Turcji… i nie tylko
Konya – ślady osadnictwa neolitycznego, pamiątka po państwowości antycznego narodu Hetytów
İzmir (Smyrna) i Manisa – tereny pełne greckich pozostałości
Gallipoli – miejsce przełomowej bitwy I wojny światowej
Kalafat – ruiny greckiej Troi
Çanakkale – XV-wieczny zamek ottomański
Edirne – ruiny rzymskiego miasta Hadrianopolis z II wieku n. e., dawna stolica bizantyjskiej Macedonii (Adrianopol)
İzmir – ruiny greckiej agory i rzymskiej świątyni Eskulapa
Efez – ruiny greckiego teatru i rzymskiej świątyni Artemidy
Bodrum – zamek joannitów z XV-wieku, zbudowany na podstawie największego starożytnego mauzoleum króla Mauzolosa (nazywane jednym z siedmiu cudów świata)
Marmaris – ruiny rzymskiego miasta i średniowieczna forteca, przebywali tam również Kleopatra i Marek Antoniusz
Sahili – rzymska świątynia Artemidy i bita droga, perskie miasto Sardes
Ankara – stolica państwa frygijskiego Ankyra
Stambuł – miasto pełne śladów cywilizacji Greków i Rzymian
Hagia Sophia – najważniejsza świątynia bizantyjska z VI wieku, do 1453 Kościół Mądrości Bożej i obecnie meczet
pałace osmańskie: Topkapı, Dolmabahçe
Wielki Bazar – targowisko z czasów Imperium Osmańskiego
wschodnie dzielnice w klimacie azjatyckiego orientu
Üsküdar, Kadıköy, Wyspy Książęce – dzielnice o klimatach bizantyjskich
Multi-kulti
Wyżyna Armeńska i Góry Kurdystańskie:
Erzurum – najważniejsze miasto regionu ormiańsko-kurdyjskiego Turcji
Ağrı – styk śladów Turków, Ormian, Irańczyków i Azerów
Kars – centrum życia Azerów w Turcji, miasto o burzliwej historii turecko-rosyjsko-azersko-kurdyjsko-ormiańskiej
Iğdır – proca do Armenii, miasto w dominacji etnicznej Azerów
Ulupamir – wieś nad jeziorem Van założona w 1982 przez Kirgizów z Afganistanu
Van – miasto położone nieopodal granicy z Iranem, obok którego znajduje największe i najgłębsze jezioro w Turcji, znane z kotów
miejscowości uchodźców z Kaukazu w prowincjach: Adana, Yozgat, Kayseri, Kars, Sivas, Afyonkarahisar, Muş, Kahranmanmaraş
Eskişehir – centrum życia Tatarów krymskich, Nogajów i repartriantów tureckich z Bałkanów w Turcji, znane z produkcji czebureków i chałwy
miejscowości w aglomeracji stambulskiej zamieszkiwane przez licznych emigrantów z Azji Środkowej: Küçükçekmece, Stambuł-Zeytinburnu
Polonezköy (Adampol) – osada Polaków założona w XIX wieku przez Michała Czajkowskiego
Bezpieczeństwo
szczególne narażenie na terroryzm
policja (polis) na terenach miejskich, żandarmeria (jandarma) na wsi, w mniejszych miastach i na obszarach transgranicznych
zachowaj szczególną ostrożność w okolicach atrakcji turystycznych, klubów nocnych, budynków użyteczności publicznej, miejscach zgromadzeń publicznych
odradzane są podróże do prowincji: Gaziantep, Şanlıurfa i Mardin
działania wojskowe przy granicy z Syrią i Irakiem
ruch drogowy jest kontrolowany przez żandarmerię i wojsko
kontrole pasażerów w samochodach i autobusach
niespodziewane kontrole policji, żandarmerii i innych służb w hotelach
mimo zniesienia stanu wyjątkowego (2016-18) uprawnienia służb bezpieczeństwa są bardzo szerokie
zawsze miej ze sobą paszport i wizę
miejscowe władze kontrolują aktywność użytkowników z tureckich adresów IP w Internecie
osoba oskarżona o godzenie w imię Turcji danymi treściami może zostać zatrzymana lub deportowana
Radiowóz Ford Transit należący do tureckiej żandarmerii, zdj.: Dickelbers na licencji CC-BY-SA 4.0
Telefony alarmowe
pogotowie ratunkowe – 112
straż pożarna – 110
infolinia dot. pożarów lasu – 177
policja – 155
żandarmeria – 156
straż wybrzeża – 158
infolinia dot. przemocy w rodzinie – 183
zarządzanie kryzysowe – 122
infolinia dot. pozwolenia na pobyt – 157
Przestępczość
nie przyjmuj żadnych przesyłek ani towarów z nieznanych źródeł
w regionach wielkomiejskich zdarzają się przypadki rozboju w formie wyrywania torebek
zaproszenia do lokali, za wygórowany rachunek za zamówione napoje trzeba będzie zapłacić pod groźbą przemocy
propozycje zakupów i transportu narkotyków
Ubezpieczenie
zwróć uwagę na zakres ubezpieczenia podczas jego zakupu w ramach pakietu usług biura podróży
w szczególności dotyczy to wyłączeń, za które ubezpieczyciel nie odpowiada
koszty leczenia są wysokie
warto wykupić dodatkową polisę obejmującą koszty leczenia i NNW
ubezpieczenie powinno pokrywać wydatki w wysokości przynajmniej 50 000€
w grupie podwyższonego ryzyka z powodu wieku lub zdiagnozowanych schorzeń – 100 000€
polisa powinna obejmować koszty transportu medycznego, w tym transportu zwłok.
Zdrowie
Służba zdrowia w Turcji opiera się na usługach prywatnych.
wizyta u lekarza bez zabiegów może kosztować przynajmniej 100$
dzień pobytu w szpitalu może kosztować przynajmniej 500$
zabiegi są bardzo drogie
należy wykupić odpowiednie ubezpieczenie lub przygotować się na opłaty kartą kredytową
w mniejszych miejscowościach możliwa będzie na ogół jedynie zapłata gotówką
należy wziąć fakturę za usługę i wystąpić o zwrot kosztów do ubezpieczyciela
większe szpitale podpisują umowy z ubezpieczycielami i honorują polisy ubezpieczeniowe
często myj ręce
pij wodę przegotowaną lub oryginalnie butelkowaną
dokładnie myj owoce i warzywa
unikaj napojów z dystrybutorów
możliwe zaburzenia żołądkowo-jelitowe w pierwszych dniach pobytu
zachowaj ostrożność podczas jedzenia
po pierwszych objawach niezwłocznie udaj się do lekarza lub kup leki
CoVID-19
turyści, którzy przebywali w ciągu ostatnich 14 dni w RPA, Botswanie, Mozambiku, Namibii, Zimbabwe, Brazylii, krajach Azji Południowej, Afganistanie, Iranie i Egipcie mogą wejść na pokład samolotu, jeśli okażą test PCR z wynikiem negatywnym wykonanym w ciągu maksymalnie 72 godzin przed przylotem do Turcji
14-dniowa kwarantanna
jeżeli ostatniego dnia kwarantanny test okaże wynik pozytywny, pasażer zostaje poddany leczeniu wedle zaleceń Ministerstwa Zdrowia Turcji
pasażerowie objęci kwarantanną zobowiązani są do uiszczenia opłaty za zakwaterowanie w hotelu przed podróżą
pasażerowie w wieku 12-18 lat mogą wejść na pokład samolotu, jeżeli okażą test PCR z wynikiem negatywnym wykonanym w ciągu maksymalnie 72 godziny przed przybyciem do Turcji, jeśli nie mogą przedstawić dokumentu stwierdzającego, że podano im minimum dwie dawki którejkolwiek ze szczepionek zatwierdzonych i przynajmniej 14 dni minęło od ostatniej dawki
nakaz noszenia masek w komunikacji zbiorowej i obiektach opieki zdrowotnej
Prawo
posiadanie broni bez zezwolenia jest nielegalne
można posiadać nóż, jeżeli nie ma on ostrza dłuższego od palca serdecznego ani nie jest to nóż sprężynowy.
zabrania się posiadania narkotyków
przemyt i dystrybucja są karane bardzo surowo, grozi za to nawet 25 lat więzienia
Tablica terenu wojskowego w Turcji, zdj.: Mark Ahsmann na licencji CC-BY-SA 4.0
pomoc prawna jest dostępna w najbliższej placówce konsularnej RP
należy też poprosić o udostępnienie listy miejscowych prawników
zabronione jest fotografowanie oznaczonych dużo wyraźnie oznakowanych obiektów wojskowych
nie rób jakichkolwiek innych zdjęć w ich pobliżu
nie zatrzymuj się
nie rozbijaj namiotu
oznaczone czerwoną tablicą z czarną ilustracją żołnierza w hełmie, z karabinem w ręku
Cło
kwoty środków płatniczych powyżej 5000$ należy zgłosić przy wyjeździe
liczba przywożonych artykułów powinna wskazywać na to, że są one przeznaczone do celów osobistych
zabroniony wywóz z Turcji przedmiotów o charakterze zabytkowym i historycznym
kierowcy zawodowi są zobowiązani mieć wizę do pracy
wydana przez ambasadę w Warszawie
przyjazd do Turcji samochodem należącym do innej osoby musi być usprawiedliwiony zgodą właściciela pojazdu na jego użytkowanie
poświadczenie przez ambasadę w Warszawie
dokument notarialny
tłumaczenie przysięgłe na język turecki
poświadczenie przez ambasadę w Warszawie
ubezpieczenie OC
zielona karta
pojazdy są wpisywane przez służby do paszportu i rejestrowane w systemie celnym
zachowaj szczególną ostrożność na drogach
unikaj autostopu
przy wypadku zostaw pojazd na miejscu zdarzenia do czasu przyjazdu policji
przy kasacji pojazdu wypisz go z paszportu w najbliższym urzędzie celnym
potrzebne policyjne zaświadczenie o zniszczeniu lub kradzieży
udaj się na policję w razie zgubienia prawa jazdy
na podstawie otrzymanego protokołu kradzieży lub zagubienia można starać się o duplikat prawa jazdy po powrocie do Polski
można wypożyczyć samochód na miejscu
unikaj wypożyczalni ulicznych bez biur, ubezpieczeń i oficjalnego zarejestrowania
unikaj podróży indywidualnych na wschód Turcji
W Turcji drogami najwyższej jakości są autostrady (Otoyollar), oznaczane białym O-xx na czerwonym tle.
Autostrady w Turcji oddane do ruchu (26.07.2022)
obwodnice:
Stambuł: O-1, O-2
Ankara: O-20
Bursa: O-30
O-3: [BG] Edirne – Çorlu – Stambuł
O-4: Stambuł – Gebze – Gölcük – Bolu – Ankara
O-5: Gebze – Yalova – Bursa – Turgutlu – Manisa – İzmir
O-6: Stambuł – Çorlu – Tekirdağ – Gallipoli – Balıkesir
O-7: Stambuł – Gebze – Izmit – Adapazarı – Akyazı
O-21: Ankara – Niğde – Adana – Mersin
O-21A: łącznica w okolicach Ankary
O-22: Bursa – Yenişehir – Inegöl – Eskişehir – Polatlı – Ankara
O-31: Bursa – Aydın – Denizli
O-32: İzmir – Çeşme
O-33: İzmir – Candarlı
O-51: Mersin – Tarsus – Adana
O-52: Adana – Osmaniye – Gaziantep – Şanlıurfa
Z Polski zalecany jest wjazd przez drogowe przejścia graniczne z Bułgarią. Na trasie E80 (autostrada O3) jest to przejście Kapitan Andrejewo – Kapıkule w okolicach Adrianopolu. Alternatywną trasą jest droga międzynarodowa E87 (droga krajowa D555) z przejściem granicznym Małko Tyrnowo – Dereköy.
Kolejowy
Tureckim przewoźnikiem kolejowym jest TCDD, czyli Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (Koleje Państwowe Republiki Turcji).
Mapa linii kolejowych w Turcji (niem.), zdj.: Maximilian „Chumwa” Dörrbecker na licencji CC-BY-SA 4.0
Długość linii kolejowych wynosi 12 740 km, z czego 9,5% (1213 km) to koleje szybkiej prędkości:
Ankara – Stambuł
Ankara – Eskişehir
Ankara – Konya
Stambuł – Konya
Pociągi do granicy z Syrią nie kursują z powodów bezpieczeństwa – w Syrii toczy się wojna domowa, a na terenach transgranicznych Turcji są prowadzone zaostrzone działania służb, w tym wojskowe. Od 1993 z kolei jest nieczynna linia kolejowa z Kars do Giumri w Armenii.
Morski
Z İzmiru można dostać się promem do stolicy Grecji – Aten. Trasa kończy się w porcie Pireus. Do Grecji kursują także promy z Ajwałyku i Dikili na Mitylenę (Lesbos), zaś z Antalyi, Fethiye i Marmaris można trafić na Rodos. Również kursują promy w kierunku Cypru i nieuznawanego Cypru Północnego. Z Alanyi i Taşucu można popłynąć do Girne (Kerunia). Z portu w Taşucu prowadzona jest przeprawa promowa do Libanu, a dokładniej do Kada Trypolisu.
Transport promowy funkcjonuje i na wybrzeżu północnym Turcji. Ze Stambułu, Karasu i Derince można trafić do wielu krajów czarnomorskich. Kursują promy do Ukrainy (Odessa – Czornomorsk i Krym – Sewastopol) i Gruzji (Poti). Niegdyś kursowały także promy z Karasu do Rumunii (Konstanca). Z Samsun można trafić do Odessy w Ukrainie, a także do Poti i Batumi w Gruzji. Z Trabzon z kolei kursują promy do Rosji, a dokładniej do Soczi.
Kursują również promy między miastami portowymi w Turcji zachodniej. Kursują one między Stambułem, Tekirdağ, Gebze, Gölcük, Derince, Bandyrmą, Gallipoli, Çanakkale i innymi miejscowościami nadmorskimi.
Lotniczy
Jest 35 lotnisk międzynarodowych:
Stambuł:
Stambuł
Sabiha Gökçen (Pendik)
Ankara
Antalya
Adana
İzmir
Muğla
Dalaman
Bodrum
Trabzon
Gaziantep (Oğuzeli)
Kayseri
Samsun (Çarşamba)
Van
Antiochia (Hatay)
Malatya
Zafer
Yenişehir
Anadolu
Balıkesir
Bursa
Denizli
Malatya
Ordu
Synopa
Sivas
Diyarbakır
Elâzığ
Erzurum
Isparta
Kars
Kocaeli
Şanlıurfa
Kütahya
Tekirdağ
Zonguldak
Przydatne informacje
kobiety podróżujące po wschodniej Turcji powinny zasłaniać nogi i ramiona
poruszające się samotnie kobiety mogą otrzymywać kłopotliwe zaczepki
dokumenty formalne są ważne w Turcji jedynie w sprawach cywilnych i handlowych
niewymagana legalizacja lub apostille
odpisy polskich aktów stanu cywilnego nie wymagają tłumaczenia
dni pracy urzędów: pn-pt 9-17
załatwianie formalności jest uciążliwe i długotrwałe
wymagane posługiwanie się językiem tureckim
restauracje (głównie w Turcji wschodniej) podczas ramadanu mogą być nieczynne aż do zachodu słońca – iftaru
do tej pory należy unikać konsumpcji żywności i napojów w przestrzeni publicznej
możliwe uzyskanie zwrotu podatku VAT
zagraniczne telefony komórkowe podlegają rejestracji przy używaniu ich z turecką kartą SIM
Kraj o klimacie wręcz zbliżonym do ww. Turcji. Mitologia, Sparta, Ateny, demokracja, teatr, liczne wyspy, zachody słońca w Santorini i wszędobylskie morza.
[googlemaps https://www.google.com/maps/d/embed?mid=1oCvNkfi-eUQvv_5NVMRYqPc36soTPR0&ehbc=2E312F&w=640&h=480]
Wjazd
Granicę można przekroczyć przez paszport, paszport tymczasowy lub dowód osobisty. Dokument musi być ważny w czasie wjazdu do Grecji, jak i wyjazdu z niej. Nie trzeba wyrabiać wizy.
Załatwienie ważnych spraw dotyczących osoby małoletniej może być skomplikowane bez pisemnej zgody obojga rodziców, potwierdzonej notarialnie.
Zakaz wjazdu do Grecji dla osób stamtąd wydalonych decyzją sądową wygasa po upływie 5 lat, chyba, że wyrok wskazuje na inny termin. Wykreślenie z listy osób niepożądanych może nastąpić wyłącznie na wniosek osoby zainteresowanej lub jej prawnego pełnomocnika.
Klimat
Klimat panujący w Grecji jest kluczowym czynnikiem przyciągającym turystów.
na wyspach i wybrzeżach typowy klimat śródziemnomorski
nabiera w centralnej północnej Grecji cech kontynentalnych, stąd duże zróżnicowania regionalne
średnia roczna temperatura powietrza: od 15° C (Saloniki) do 19,5° C na kreteńskich wybrzeżach
w styczniu w górach temperatura wynosi 5° C, a w górach na południu 13° C
w zimie minimum dochodzi nawet do -20° C
średnia w lipcu wynosi od 25° C (Rodos) do 28° C (kotlina Tesalii)
opady występują głównie zimą
największe, powyżej 100 cm rocznie, obejmują Wyspy Jońskie i zachodnie wybrzeże Morza Egejskiego
letnie okresy suszy trwają na zachodzie 2 miesiące, zaś na wschodzie nawet pięć
pokrywa śnieżna utrzymuje się przez kilka miesięcy w roku powyżej 2000 metrów nad poziomem morza
na południu kraju jest najsilniejsze w całej Grecji usłonecznienie
w Atenach od maja do września słońce świeci minimum 10 godzin dziennie, zaś na Korfu i w Salonikach od czerwca do sierpnia
z wysoką temperaturą powietrza wiążę się temperatura wody morskiej, która w okolicach Aten nie spada od maja do listopada poniżej 18° C
Ukształtowanie terenu
Grecja jest krajem otoczonym wyspami i morzami. Od zachodu przylega doń Morze Jońskie, od południa Śródziemne, a od wschodu Egejskie. Na północy z kolei Grecja jest pełna gór. Tam graniczy z Albanią, Macedonią Północną, Bułgarią i Turcją.
Zabytki
Pierwsze cywilizacje świata
Tak jak Chińczycy, Hindusi, Rzymianie, Urartu, Huryci czy Babilończycy, tak i swoje cywilizacje Grecja ma za jedne z najstarszych. Nie bez powodu zatem nietrudno o pozostałości po antyku.
Delfy – zespół ruin, centrum religijne starożytnej Grecji
Termopile – miejsce bitwy grecko-perskiej z 480 roku p. n. e.
Teby – zespół ruin, część z nich odbudowana po najeździe Macedończyków (335 r. n. e.)
Cheroneja – pomnik Lwa Cheronejskiego ku pamięci wojowników z armii tebańskiej
Olimp – góra uznawana za siedzibę bogów z mitologii greckiej
Pełno wód
Grecja jest krajem pełnym mórz, wybrzeż i wysp. Nad Morzem Jońskim położone są: Korfu, Gajos, Lefkada, Kefalonia i Zakintos. Na Zakynthos znajduje się miasteczko w stylu Las Vegas, pełne kasyn, barów i dyskotek, gdzie non stop tętni życie – Laganas.
Najwięcej wysp mieści się na wschodzie i południu Grecji, na morzach: Egejskim i Śródziemnomorskim. Chodzi tu głównie o Kretę (Chania, Retymnon, Iraklion, Sitia), Rodos, Santorini, Mykonos, Chios.
Bezpieczeństwo
mimo, że nie wprowadzono żadnego stopnia zagrożenia terrorystycznego, zachowaj ostrożność w miejscach publicznych
kryzys gospodarczy i migracyjny doprowadził do wzrostu przestępczości
zwiększ czujność przed złodziejami, szczególnie w zatłoczonych miejscach turystycznych, środkach transportu publicznego i na plażach
przepisy budowlane obowiązujące tam od 1985 zawierają zapisy eliminujące lub ograniczające skutki ewentualnych wstrząsów, zatem wybieraj jak najnowsze obiekty noclegowe.
Telefony alarmowe
pogotowie ratunkowe – 166
dyżury szpitali, aptek i lekarzy – 14944
straż pożarna – 199
policja – 100
policja turystyczna – 1571
europejski numer dot. sytuacji nagłych – 112
infolinia transportu miejskiego (rozkłady jazdy, strajki) – 11185
Przestępczość
Podczas podróży promem z Grecji do Włoch może dojść do włamania do samochodów i przyczep campingowych. Dlatego nie zostawiaj pojazdów w niestrzeżonych miejscach w miastach portowych.
Zdrowie
jeżeli opłacasz składki na NFZ, przysługuje Ci prawo do opieki medycznej w ramach ubezpieczenia
aby z niej skorzystać, okaż Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego, którą otrzymasz przed wyjazdem w swoim oddziale NFZ.
warto wykupić ubezpieczenie prywatne
w razie konieczności pokryte zostaną koszty leczenia w szerszym zakresie, jak i opieki medycznej w prywatnych placówkach zdrowotnych
potrzebne w razie transportu medycznego lub zgonu
świadczenia zapewniane przez EKUZ nie obejmują tych przypadków
wizyty lekarskie należy umawiać pod numerami: 14554, 14784, 14884, 14900
jeżeli chcesz podjąć się leczenia w Grecji, zwróć się o pomoc do:
lekarzy i szpitali prywatnych, którzy podpisali umowę z EOPYY
przyszpitalnych przychodni należących do ESY (Narodowego Systemu Zdrowia)
centrum zdrowia ESY
szpitali ESY
regionalnych i wiejskich gabinetów lekarskich
częściowe opłaty za specjalistyczne zabiegi diagnostyczne wykonane w jednostkach zdrowia działających na umowię z EOPYY, ale doń nienależących
godziny pracy jednostek EOPYY: pn-pt 7-18
do refundacji kosztów leczenia wymagane są oryginały dowodów zapłaty, oryginały recept, należy żądać ich zwrotu
odlep nalepki z opakowań lekarstw i umieść je na dowodzie zapłaty za leki
karta EKUZ nie uprawnia do świadczeń, jeśli celem podróży jest uzyskanie świadczeń medycznych za granicą
leki płynne w opakowaniach powyżej 100ml, w ilościach mogących wskazywać na przeznaczenie handlowe, preparaty o działaniu narkotycznym należy przewozić wraz z dokumentem lekarskim (najlepiej po angielsku lub z greckim tłumaczeniem)
zaświadczenie powinno zawierać pełne dane pacjenta jak również zostać opatrzone pieczątką i podpisem lekarza
ilość przewożonych leków powinna odpowiadać zapotrzebowaniu wynikającemu z długości pobytu
często myj ręce
pij wodę przegotowaną lub oryginalnie butelkowaną
dokładnie myj owoce i warzywa
unikaj napojów z dystrybutorów
możliwe zaburzenia żołądkowo-jelitowe w pierwszych dniach pobytu
zachowaj ostrożność podczas jedzenia
po pierwszych objawach niezwłocznie udaj się do lekarza lub kup leki
za osobę zaszczepioną uznaje się każdego, kto ukończył cykl podstawowy szczepień (2 dawki) po upływie 14 dni od podania ostatniej dawki
certyfikat szczepienia ważny jest 9 miesięcy i bezterminowo dla osób, które przyjęły dawkę przypominającą
podróżnym, u których pojawiły się lekkie objawy COVID-19 zaleca się, aby poddali się izolacji przez 5 dni
nakaz noszenia masek w środkach transportu publicznego i na określonych obszarach statków wycieczkowych, łodzi rekreacyjnych, jachtów i promów
nakaz zachowania odpowiedniego dystansu pomiędzy osobami poruszającymi się w przestrzeni publicznej
Prawo
nie wolno posiadać ani sprzedawać narkotyków
za przestępstwa narkotykowe w Grecji grożą surowe kary
istnieje szczególne zagrożenie nielegalnego przekraczania granicy
umożliwianie nielegalnego przedostawania się do Grecji jest bardzo poważnym przestępstwem
przynajmniej 5 lat więzienia
grzywna w wysokości 10 000 € za jedną osobę, której ułatwiono przekroczyć nielegalnie granicę
Cło
Przewóz towarów w Grecji podlega ilościowym ograniczeniom na podstawie zasad obowiązujących w Unii Europejskiej.
Transport
Drogowy
zapinaj pasy bezpieczeństwa zarówno na przednich, jak i tylnych siedzeniach
rozmowy telefoniczne podczas prowadzenia samochodu są zabronione
maksymalny dopuszczalny limit alkoholu wynosi 0,5 promila we krwi
dla kierowców zawodowych i osób poniżej 23 roku życia: 0,2 promila
można używać polskiego prawa jazdy
można wymienić prawo jazdy na nowy, wspólnotowy egzemplarz pod warunkiem posiadania numeru AFM (odpowiednik NIP)
kierowca musi mieć ze sobą dowód rejestracyjny pojazdu
osoby niezamieszkałe na stałe w Grecji nie mogą prowadzić pojazdów należących do osób prywatnych zamieszkałych w Grecji
osoby przebywające legalnie w Grecji, z oficjalnym zarejestrowaniem, posiadające numer AFM lub numer ubezpieczeniowy AMKA nie mogą mieć pojazdów z tablicami rejestracyjnymi spoza Grecji ani nimi kierować
warto zaopatrzyć się w zaświadczenie wydawane w urzędach celnych na granicy wjazdowej do Grecji
do zaświadczenia zostanie wpisany okres planowanego pobytu pojazdu w Grecji
niezastosowanie się do przepisów grozi wysoką grzywną, znacznie przekraczającą wartość pojazdu
kierowcy zawodowi muszą mieć greckie prawo jazdy odpowiedniej kategorii
wysokie mandaty dla kierowców i właścicieli samochodów ciężarowych o ciężarze od 3,5 tona wzwyż, którzy omijają autostrady i korzystają z równoległych dróg bocznych
po nałożeniu mandatu policja unieruchamia pojazd do czasu zapłaty kary
zwróć uwagę na dopuszczalny ciężar ładunku
W Grecji najwyższymi rangą drogami są autostrady. Stanowią one około 2% sieci drogowej Grecji. Oznaczane są jako Axx w kolorze białym, na zielonym tle:
w aglomeracji ateńskiej: A6, A62 (lotnisko), A64, A65, A642
Opłaty na autostradach są pobierane w punktach poboru opłat, w zależności od typu pojazdu.
Kolejowy
Przewoźnikiem narodowym Grecji jest OSE, czyli Organizacja Dróg Żelaznych Grecji.
Grecka kolej nie jest najlepiej rozwinięta, albowiem kursuje jedynie na obszarach Grecji kontynentalnej. Nie ma ani jednej stacji kolejowej, ani jednej linii kolejowej na jakiejkolwiek wyspie. Do głównych węzłów kolejowych należą Ateny, Patra, Chalkida, Larissa, Saloniki i Neo Petritsi. Nie ma kolei szybkich prędkości. Łączna długość czynnych linii kolejowych wynosi 2571 km.
Swoje trasy obsługuje ateńskie metro, które liczy sobie 61 stacji i 3 linie. Dziennie obsługuje ono ponad 600 tysięcy pasażerów.
Morski
Głównymi portami są Pireus koło Aten, Saloniki, Aleksandropolis, Wolos, Igumenitsa, Lavrio, Rafina, Patra, Elefsina, Heraklion, Kawala i Korfu.
Między Grecją kontynentalną a wyspami kursują liczne promy. Oczywiście, również kursują promy z wyspy na wyspę. Poza takowymi kursują także promy międzynarodowe:
Włochy:
Igumenitsa – Ankona
Igumenitsa – Brindisi
Igumenitsa – Bari
ze stacją promową na Korfu
Korfu – Ankona
Patra – Brindisi
Patra – Ankona
Kefalonia – Brindisi
Zakintos – Brindisi
Turcja:
Rodos – Bodrum
Rodos – Fethiye
Rodos – Antalya
Rodos – Marmaris
Kos – Bodrum
Chios – Çeşme
Mitylena – Ayvalık
Ateny – İzmir
Mitylena – Dikili
planowany prom z Aten / Pireusu do Limassol na Cyprze
krajowe: w pobliżu największych miast, jest ich najwięcej (26)
4 lokalne
Przydatne informacje
w większości miast funkcjonują biura EOT (Narodowej Organizacji Turystycznej)
językiem gospodarki, handlu i biznesu jest angielski
nie rozpościeraj szeroko dłoni w kierunku rozmówcy
jest to uznawane za gest obraźliwy
nie – wychylenie głowy do góry i podniesienie brwi
tak – pojedynczy ruch głową w dół
aby wynająć łódź bez skippera, musisz licencję lub międzynarodowy certyfikat, który potwierdza umiejętności nawigacji i kwalifikacje do obsługi radiostacji VHF
#3 Egipt
Faraonowie, skarabeusze, morza: Czerwone i Śródziemne, piramidy, oko Cheopsa, Giza, Kair, Szarm-el-Szejk, Hurghada, Suez, półwysep Synaj znany z biblijnej góry.
[googlemaps https://www.google.com/maps/d/embed?mid=1yU-JSJNHvunmldijCQ-027M5jJr-oAM&ehbc=2E312F&w=640&h=480]
Wjazd
Granicę można przekroczyć z paszportem, paszportem tymczasowym, jak i dowodem osobistym.
Paszport musi być ważny chociaż 6 miesięcy od planowanej daty powrotu z Egiptu. Taka sama zasada dotyczy paszportów tymczasowych. W przypadku zagubienia paszportu należy zgłosić się do Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Kairze w celu wyrobienia paszportu tymczasowego.
Obowiązuje ruch wizowy. Należy wyrobić wizę do paszportów zarówno biometrycznych, jak i tymczasowych. Można się starać o nią w egipskim przedstawicielstwie dyplomatycznym, na lotnisku w Egipcie lub przez stronę internetową. Nie ma możliwości ubiegania się o wizę na lotnisku oraz elektronicznie przez posiadaczy paszportów dyplomatycznych.
Opłata za wizę jednokrotną wynosi 25$, a wielokrotną 60$. Wizy turystyczne są wydawane na okres 30 dni. Uszkodzenie lub utratę paszportu należy zgłosić na policję lub do Wydziału Konsularnego Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Kairze, prosząc o wydanie paszportu tymczasowego. Również można wystąpić do tutejszego urzędu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Egiptu (Kair, Abbasiya), by otrzymać potwierdzenie wjazdu do Egiptu i wizę wyjazdową. Wiza taka jest ważna przez 7 dni, nie można bez niej wyjechać z Egiptu. Wizę wyjazdową można uzyskać w biurach paszportowych w Kairze, Hurghadzie, Szarm el-Szejku, Aleksandrii, Marsa Matrouh i Luksorze.
Wymagana jest pisemna zgoda rodziców/opiekunów prawnych na podróż dziecka z osobą trzecią.
Za meldunek po przyjeździe odpowiedzialny jest hotel lub właściciel mieszkania, gdzie zatrzymują się podróżujący do Egiptu.
Klimat
Jest to jeden z czynników, który przyciąga turystów do Egiptu.
klimat zwrotnikowy, pustynny
duże różnice temperatur miesięcznych i dobowych
bardzo małe opady, poniżej 30mm rocznie
najwyższe temperatury w lipcu – do 33 °C
najniższe temperatury w styczniu – od 12 °C
klimat śródziemnomorski w wąskim pasie wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego
szczególnie w delcie Nilu
łagodne, wilgotne zimy
upalne, suche lata
Ukształtowanie terenu
Dla wielu turystów Egipt to miejsce, gdzie mogą zobaczyć po raz pierwszy w życiu prawdziwą pustynię. Nawet dla typowego polskiego turysty Pustynia Błędowska nie jest aż tak ciekawa.
przeważają tereny wyżynne
94% powierzchni zajmują pustynie
wyżyny położone płasko nad poziomem morza
średnia wysokość wyżyn waha się między 320 a 350 m n. p. m.
największą wyżyną jest Pustynia Libijska, a po niej Wyżyna Libijska przechodząca w nadbrzeżny pas nizin śródziemnomorskich i Pustynia Arabska (Wschodnia)
największą niziną jest Nizina Libijska, czyli przedłużenie Pustyni Libijskiej na północ, a po niej silnie nawodniona, pełna bagien i rozlewisk delta Nilu (3% powierzchni kraju) i jej dolina
rolnictwo skupia się na terenach w dolinie Nilu
jedyne góry na półwyspie Synaj we wschodniej, azjatyckiej części kraju
główny szczyt to Góra Świętej Katarzyny (2642)
wszystkie góry mają postać suchych i skalnych łańcuchów, pozbawionych roślinności
całoroczny brak ośnieżenia szczytów
Zabytki
Piramidy… i nie tylko
W Egipcie liczne są miejsca z pozostałościami antyku, jednakże nietrudno o pamiątki po najstarszych chrześcijanach czy muzułmanach. Oprócz pustyń, klimatu czy nurkowania, czynniki są także turystyczne.
Giza – piramida Cheopsa
Luksor – w szczególności dzielnica Karnak
Teby Zachodnie – na lewym brzegu Nilu, nekropole władców i mieszkańców Teb (m. in. Ramzesa I, IV, VI, IX i Tutenchamona)
Kair – liczne obiekty kultury muzułmańskiej i arabskiej
Synaj – klasztor św. Katarzyny z VI wieku n. e., biblioteka z 8 tys. rękopisów i galeria starych ikon
Al-Alamejn – miejsce bitwy II wojny światowej
Gdzie nad wodę?
Główny powód przyjazdów z Polski. Najczęściej organizowane są wyjazdy do Marsa Alam, Hurghady i Szarm el-Szejku.
Nil i jego trzy katarakty z Wielką Tamą
Aleksandria – główny kurort śródziemnomorski w Egipcie
Port Said – główny port handlowy kraju
Suez – początek kanału i zatoki, nad Morzem Czerwonym
Marsa Alam, Hurghada, Szarm el-Szejk – pozostałe główne kurorty nad Morzem Czerwonym
Bezpieczeństwo
nie podróżuj do Synaju Północnego i na obszary przy granicy z Libią i Sudanem
zachowaj szczególną ostrożność
wzmożone kontrole na ulicach oraz przy wejściach do kościołów i budynków użyteczności publicznej
możliwe aresztowanie pod zarzutem zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego
możliwy ograniczony dostęp do zatrzymanych
podwyższone zagrożenie terrorystyczne
zachowaj wyjątkową ostrożność w:
obiektach kultu religijnego
atrakcjach turystycznych
budynkach administracji rządowej
samolotach
autobusach turystycznych
na lotniskach
zalecany wyjazd grupowy
organizowany przez certyfikowane biura podróży z własnymi planami zarządzania kryzysowego i rezydentów
trzymaj się głównych szlaków komunikacyjnych wieczorem i nocą
w Morzu Czerwonym występuje dużo rekinów, głównie w okolicach Hurghady, Szarm el-Szejku i Dahab
Ubezpieczenie
obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne
konieczne pokrycie kosztów hospitalizacji, leczenia choroby przewlekłej, psychicznej lub skutków biernego uczestnictwa w aktach terrorystycznych
unikaj najtańszych polis i tych z ograniczoną ofertą
preferowana polisa wielofunkcyjna
wybierając polisę ubezpieczeniową, weź pod uwagę atrakcje, z których planujesz korzystać w Egipcie
jeżeli zachorujesz, zadzwoń do ubezpieczyciela przed wizytą u lekarza
uzgodnij cenę i zakres leczenia
Zdrowie
brak obowiązku szczepień ochronnych
w lokalnych aptekach leki bez recepty, niskie ceny
bardzo drogie przychodnie i szpitale z renomą międzynarodową
sieć publicznych zakładów opieki zdrowotnej
poziom usług odbiega od europejskich
aby skorzystać z opieki lekarskiej, musisz mieć własne środki finansowe
niektóre lekarstwa wydawane w Polsce zawierają substancje niedozwolone w Egipcie
służby na lotniskach podejmują każdorazowo decyzję o tym, czy dane leki mogą być przewiezione na teren kraju
leki budzące wątpliwości są odbierane właścicielowi i sprawdzane laboratoryjnie
nieokreślony czas oczekiwania na zwrot
może trwać nawet kilka tygodni
zalecane zaświadczenie lekarskie z tłumaczeniem na j. angielski
nie zabieraj zbędnych dawek lekarstw
często myj ręce
pij wodę przegotowaną lub oryginalnie butelkowaną
dokładnie myj owoce i warzywa
unikaj napojów z dystrybutorów
możliwe zaburzenia żołądkowo-jelitowe w pierwszych dniach pobytu
zachowaj ostrożność podczas jedzenia
po pierwszych objawach niezwłocznie udaj się do lekarza lub kup leki
Zasady przywozu zwierząt domowych
Jeżeli przywożone jest zwierzę, którego nie jest się właścicielem, w paszporcie zwierzęcia należy umieścić imię i nazwisko osoby, pod której opieką zwierzę podróżuje.
Nie można przywozić więcej niż 2 zwierząt domowych. W przeciwnym razie zwierzęta te mogą zostać zatrzymane na lotnisku.
Przywóz do Egiptu innych zwierząt niż psy i koty wymaga konsultacji i zgłoszenia do ambasady Egiptu chęci wwozu danego zwierzęcia. Mimo spełnienia wszystkich wymagań dotyczących przywozu zwierząt domowych, zwierzę może zostać poddane dodatkowym badaniom przez państwowego weterynarza Ministerstwa Rolnictwa.
Jeżeli zwierzę wykazuje oznaki choroby zakaźnej, osoba może zostać zobligowana do poddania zwierzęcia badaniom przez licencjonowanego weterynarza lub kwarantannie do 15 dni – na koszt właściciela.
kwestia dokumentu potwierdzającego zaszczepienie się przeciwko koronawirusowi jest nieuregulowana prawnie
de facto uznawane są certyfikaty pełnego szczepienia z kodem QR – wykonane na 14 dni przed przekroczeniem granicy
należy okazać w formie drukowanej
kod QR powinien zawierać:
pełne dane podróżnego
dane podmiotu z uprawnieniami do wystawienia dokumentu
daty szczepień
rodzaj przyjętych szczepionek
w przypadku braku kodu QR certyfikat musi zostać zaleglizowany przez egipską placówkę dyplomatyczną
do zwolnienia z testu PCR przed podróżą uprawnia podanie ostatniej dawki szczepienia minimum 14 dni przed przylotem
na pokładach samolotów lecących do Egiptu rozdawane są formularze lokalizacyjne
przekaż je służbom po wyjściu z samolotu
nakaz noszenia masek we wszystkich miejscach publicznych
50% obłożenia w barach i restauracjach
w urzędach i instytucjach publicznych należy mieć przy sobie certyfikat szczepienia z kodem QR lub negatywny wynik testu na obecność COVID
turyści przylatujący z państw pośrednich w Azji Południowej, Brazylii i krajów iberoamerykańskich muszą poddać się testom typu ID NOW COVID-19
Prawo
zakaz fotografowania:
obiektów rządowych
obiektów wojskowych
obiektów policyjnych
rezydencji dostojników państwowych
obiektów infrastruktury, np. mostów i portów
zakaz wwożenia i posiadania dronów
możliwa konfiskata drona i aresztowanie
ewentualna zgoda w ambasadzie Egiptu w Warszawie
wydaje ją Ministerstwo Obrony Narodowej Egiptu
o zgodę staraj się przed wyjazdem do Egiptu
Cło
bez zgody władz celnych nie można wywozić z Egiptu większych ilości towarów, np. subsydiowanych leków
grozi za to konfiskata lub grzywna
można wwozić waluty obce
powyżej 10 000 $ należy
Transport
Drogowy
Autostrady w Egipcie oddane do ruchu (29.07.2022)
można wystąpić o wydanie egipskiego prawa jazdy na podstawie polskiego dokumentu
proces jest czasochłonny
można prowadzić pojazdy na podstawie międzynarodowego prawa jazdy
zachowaj wyjątkową ostrożność, prowadząc samochód
liczne wypadki w ruchu drogowym
Egipskie drogi należą do najgroźniejszych na świecie. Przede wszystkim ze wzgledu na ich fatalny stan techniczny, ale również na brak kultury jazdy i łamanie przepisów ruchu drogowego. Łączna długość dróg w Egipcie to ok. 68 000 km, z czego około trzy czwarte (50 000 km) jest asfaltowych.
Oddane do ruchu są autostrady: 1 z Kairu do Aleksandrii, 2 z stolicy do Asuanu, 3 z Kairu do Suezu, 4 z Kairu do Ismailii, 15 z El-Bagour do Al-Brigat, 26 z Al-Burumbul do Zafarany i kilka krótszych odcinków autostrad w ramach obwodnicy Kairu i tras na wybrzeża śródziemno- i czerwonomorskie.
Kolejowy
Mapa linii kolejowych w Egipcie, zdj.: Jkan997 na licencji CC-BY-SA 4.0
Narodowym przewoźnikiem są Egipskie Koleje Narodowe (ENR, Al-Sikkak al-Haddiyah al-Misriyyah).
Transport kolejowy w Egipcie nie należy do najlepiej rozwiniętych. Jego rozwój jest utrudniony z racji na pustynne, odludne ukształtowanie terenu.
Jest to najstarsza sieć kolejowa w Afryce i druga na świecie. Pierwszą linią kolejową jest linia Aleksandria – Kafer Eassa (1854).
W 2018 było 5085 km czynnej kolei.
Morski
Żaglówka na Nilu
Kluczowymi szlakami morskimi są najdłuższa rzeka świata Nil, jezioro Nasser, kanały w delcie Nilu, a także Kanał Sueski. Przy tym wszystkim najbardziej kluczowym szlakiem jest 3500 kilometrów Nilu i kanałów doń przyległych oraz 194 kilometrów Kanału Sueskiego. W 2015 został on pogłębiony i poszerzony na odcinku 72 km.
W kraju jest 66 portów morskich. Najważniejsze z nich znajdują się w Aleksandrii, Ajn Sochnie, Suezie, Damiecie, Al-Dechejli i Sidi Kurajr.
Z Hurgady do Szarm el-Szejku kursują promy na Morzu Czerwonym. Również można dotrzeć promem z Safadży do Duby w Arabii Saudyjskiej.
Lotniczy
Egipt dysponuje 73 portami lotniczymi, z czego 13 nie ma asfaltowej nawierzchni.
Do najważniejszych portów lotniczych należą: Kair, Aleksandria, Luksor, Asuan, Asjut, Port Said, Hurghada, Szarm el-Szejk, Taba, Marsa Alam, Al-Alamejn, Saint Catherine.
W kraju znajduje się 7 heliportów.
Przydatne informacje
z racji na to, że Egipt jest państwem muzułmańskim, nie należy nosić poza obiektami turystycznymi krótkich ubiorów, w tym strojów plażowych i szortów
kobiety podczas kontaktów z miejscowymi muszą swoim ubraniem zakrywać ramiona i nogi do kolan
kobiety bez towarzystwa mężczyzn są narażone na zaczepki
zachowaj szczególną czujność wobec zachowań mieszkańców kraju wydających się bezinteresownym budowaniem koleżeńskich lub przyjacielskich relacji, w rzeczywistości obliczonych jednak często na uzyskanie punktu zaczepienia dla nielegalnej migracji i przemytu towarów do Europy
W poniedziałek 20 lipca mieliśmy możliwość przeprowadzenia konferencji prasowej z panią Agnieszką Pacho, dziennikarką Angory. Pani Pacho podzieliła się z nami swoimi wrażeniami z licznych podróży, opowiedziała o swojej pracy, przytoczyła kilka anegdotek i porad dla osób chcących zagłębić się w tajniki zawodu. Bardzo dziękujemy za sympatycznie spędzony czas!
Konferencję poprowadziła Małgosia Wieczorkiewicz, a materiał przygotowała Magdalena Jóźwiak.
